05.03.2022

Pierwsze buty wspinaczkowe

Jeśli właśnie rozpoczynasz swoją przygodę ze wspinaniem, to buty wspinaczkowe są pierwszym elementem wyposażenia, w który musisz się zaopatrzyć. Wybór pierwszej pary wspinaczkowego obuwia nie jest łatwym zadaniem. Nietrudno jest popełnić szereg błędów. Dlatego też najpierw zajmiemy się (trochę przewrotnie) omówieniem tego, jakie NIE powinny być Twoje pierwsze buty wspinaczkowe. Mam nadzieję, że dzięki temu uda Ci się uniknąć tych dość częstych błędów. A więc zaczynamy „NIE-listę”

– NIE nadają się adidasy, trampki, korkotrampki ani inne „parawspinaczkowe wynalazki”. Owszem w „zamierzchłych” czasach (lata osiemdziesiąte i początek lat dziewięćdziesiątych XX wieku) dyskutowaliśmy, który „model” korkotrampek po obcięciu korków w przedniej części buta najlepiej nadaje się do wspinania, i który szewc podkleja najlepszą mikrogumę. Czasy się jednak zmieniły. Buty wspinaczkowe są powszechnie dostępne, a oferta w sklepach wspinaczkowych może przyprawić o zawrót głowy (nierzadko powodem jest cena…). Bez butów przeznaczonych do wspinaczki nie nauczysz się płynnie poruszać się po skale, za to zapewne przyswoisz nieprawidłowe nawyki stawiania stóp na stopniach i inne nieprawidłowe nawyki ruchowe.

– NIE warto wydawać pieniędzy na „wspinaczkowe” buty marki własnej sportowej sieciówki. Będzie może nieco lepiej niż w powyższym wypadku, ale takie buty najprawdopodobniej nie będą optymalnie dopasowane do Twojej stopy, a prawie na 100% guma będzie zbyt śliska i/lub zbyt mało przyczepna, a co za tym idzie, nie będziesz w nich pewnie stawać na małych stopniach. Siłą rzeczy nie przyswoisz poprawnych technik wspinaczkowych i nie nabędziesz prawidłowych nawyków stawiania stóp. Działa tutaj zasada: „Co tanie to drogie”, lub innymi słowami: „Kto tanio kupuje, dwa razy kupuje”…

– NIE za ciasne

Owszem, buty muszą bardzo ściśle przylegać do stopy, ale nie mogą jej katować. Nierzadko można spotkać się z radą, aby palce były mocno podkurczone. To bardzo zła rada dla osób początkujących. Tak ciasne buty nadają się dla osób zaawansowanych, czyli wspinających się po naprawdę trudnych drogach. Osoba początkująca nie potrzebuje tak ciasnych butów, nie potrafi jeszcze wykorzystać ich zalet, a jej stopa nie jest jeszcze przyzwyczajona do specyficznego kształtu i konstrukcji buta.

W tym kontekście bardzo duże znaczenie ma CZAS przebywania w butach. Naturalnie trzeba pamiętać, aby zdejmować buty podczas asekuracji i przerw we wspinaniu. Jednakże osoba początkująca spędza w butach wspinaczkowych więcej czasu niż osoba zaawansowana. Osoba zaawansowana przechodzi drogę czy dwie, lub dokonuje jednej – kilku prób na drodze i zdejmuje buty. To wszystko trwa kilka, czasem kilkanaście minut. Tymczasem Ty ucząc się, siłą rzeczy będziesz musiał(a) spędzić w swoich nowych butach wielokrotność tego czasu… Pamiętaj również, że stopa puchnie z czasem, zwłaszcza w wyższych temperaturach. Na sztucznej ściance może nie być to tak odczuwalne, bo panuje tam stała temperatura, a buty ubierasz na krócej. W skałkach będzie to miało dużo większe znaczenie. Jako osoba początkująca zapewne wybierzesz się na kurs skałkowy. Zajęcia praktyczne na kursie trwają kilka (6-8) godzin dziennie. I wtedy ucząc się różnych technik wspinaczkowych oraz operacji linowych na pewno będzie się zdarzać, że będziesz musiał(a) mieć założone buty wspinaczkowe zdecydowanie dłużej niż na ściance. Może minąć np. 30-40 minut zanim dotrzesz do stanowiska i będziesz miał(a) możliwość zdjęcia butów. Ale równie dobrze może to być godzina, gdyż wspinającemu się kursantowi czas płynie w innym tempie niż asekurującemu, nie wspominając o instruktorze… 😉 I tak kilka razy w ciągu dnia… Jeśli do tego dojdą stopy spuchnięte od upału, to buty, w których „na zimno” palce były mocno podkurczone, zamienią się w rodzaj „hiszpańskich bucików”…

A więc nie daj się namówić sprzedawcy albo wspinającemu się od „X” lat koledze na rozmiar butów, w których Twoje palce będą bardzo mocno podkurczone, a Ty będziesz miał(a) łzy w oczach po ich założeniu. Jeśli kupisz takie buty, to zapewne po kilku(nastu) próbach rozbicia ich i wspinania się w nich z ulgą sprzedasz je na Allegro, OLX lub Giełdzie Sprzętu Wspinaczkowego na FB. I być może zniechęcisz się do wspinania.

– Nie mogą nienaturalnie i uciążliwie uciskać. Nie chodzi tutaj o „obcisłość” buta, lecz np. ucisk na ścięgno Achillesa, ucisk/otarcia powodowane przez szwy, łączenia itp.. Z pewnością trafisz na modele butów, które zupełnie nie będą pasować do kształtu Twojej stopy i nie pomoże tutaj żadna zmiana rozmiaru.

– NIE za bardzo asymetryczne. Jeśli Twoja stopa po założeniu butów będzie wygięta jak banan, w sposób nienaturalny i bardzo niekomfortowy (a być może również bolesny), to efekt będzie zapewne podobny, jak w powyższych przypadkach.

 – NIE za duże. Po lekturze powyższych punktów nie popadnij jednak w przesadę i nie kup butów za dużych. Takie buty będą nieprecyzyjne i będziesz mieć kłopot ze stawaniem na małych stopniach.

– NIE może ruszać się pięta lub cała stopa w bucie, jeśli stajesz na stopniach.

– NIE warto wypożyczać butów wspinaczkowych. Abstrahując od kwestii higieny, buty wypożyczone nigdy nie będą dobrze dopasowane, a na pewno nie idealnie, ponieważ używa ich wiele osób i są po prostu rozbite, a często również zdeformowane.

Pierwsze buty wspinaczkowe: Na co należy zwrócić uwagę?

Tego nie da się powiedzieć w dwóch zdaniach, a zakup pierwszej pary butów wspinaczkowych jest poważnym wyzwaniem. Wśród wspinaczy krąży powiedzenie, że jak zużyjesz pierwszą parę butów, to będziesz wiedział(a), jaki rozmiar jest dla Ciebie odpowiedni. A jak zużyjesz drugą parę, to będziesz wiedział(a), jak dobrać pozostałe parametry. I trzeba przyznać, że jest w tym sporo prawdy… Czy to znaczy, iż wybór pierwszych butów jest nieistotny? Przeciwnie. Starannie dobrane pierwsze buty to warunek konieczny do nauki prawidłowej techniki wspinania oraz prawidłowych nawyków ustawiania stóp na stopniach od samego początku wspinaczkowej kariery.

Wybór w sklepach wspinaczkowych jest ogromny (przynajmniej na pierwszy rzut oka), jednakże nie każdy z modeli dostępnych na rynku będzie nadawał się dla osoby początkującej. Warto więc poświęcić nieco więcej czasu (a do pewnego stopnia również i pieniędzy) wybierając swoje pierwsze buty wspinaczkowe. One Ci się odwdzięczą😉

A więc jakie w takim razie powinny być Twoje pierwsze buty wspinaczkowe?

Przede wszystkim dobrze dopasowane i ściśle przylegające do stopy, a jednocześnie wygodne (jak na standardy butów wspinaczkowych). Nie za małe, ale jednocześnie nie za duże. Wybierz jeden z modeli o prostym anatomicznym kształcie, ewentualnie niewielkiej asymetrii. Buty o (mocno) asymetrycznym kształcie przeznaczone są dla (bardziej) zaawansowanych użytkowników.

Początkującemu wspinaczowi niełatwo jest znaleźć model i rozmiar butów spełniający te wymagania w kontekście konkretnej stopy. Aby jak najlepiej dobrać model i rozmiar butów do stopy, musisz zwrócić uwagę na wiele aspektów oraz przestrzegać kilku podstawowych zasad mierzenia butów wspinaczkowych.

Jak mierzyć buty wspinaczkowe?

– Spokojnie, bez pośpiechu, porównaj kilka modeli różnych firm w różnych rozmiarach.

– Przymierzaj buty na bosą stopę. Pamiętaj przy tym, że wilgoć na skórze może nieco utrudniać wsunięcie stopy do buta.

– Kształt buta wspinaczkowego może powodować trudności z jego założeniem (zwłaszcza przez osobę początkującą). Użyj więc pętelek w tylnej części buta, które bardzo ułatwią Ci wsunięcie stopy do buta.

– Przymierzaj oba buty z każdej pary. U większości ludzi prawa i lewa stopa różnią się od siebie w mniejszym lub większym stopniu.

– Pamiętaj o tym, że stopa puchnie w ciągu dnia, zwłaszcza w upalne dni. Tak więc będzie różnica pomiędzy mierzeniem nowych butów przed południem i późnym popołudniem po całym dniu chodzenia w innych butach.

– Po założeniu i zapięciu/zawiązaniu butów przetestuj je na miniściance w sklepie, a jeśli nie ma takiej możliwości, to na krawędzi schodów lub progu.

– Nie kieruj się przesadnie rozmiarami. W tej materii panuje swego rodzaju „swoboda” u producentów. Rozmiar Twoich zwykłych butów sportowych może być jedynie punktem wyjścia do przymiarek. Różnica w długości butów wspinaczkowych w teoretycznie tym samym rozmiarze, ale dwóch różnych producentów może wynieść nawet 1-2 cm…

– Nie kieruj się wyłącznie ceną. Nie chodzi o to, aby kupić najdroższy model. Jednakże praktyka wykazuje, że najtańsze modele chyba każdej firmy często okazują się niestety (bardzo) nietrwałe i potrafią np. zacząć rozklejać już w trakcie kursu skałkowego… Przyzwoite buty wspinaczkowe jesteś w stanie kupić za ok. 230-350zł. Oczywiście są zarówno modele droższe (takich raczej nie potrzebujesz jako osoba początkująca), jak i tańsze. No i ewentualne promocje, przeceny i wyprzedaże…

Gdy już założysz oba buty zwróć uwagę na następujące aspekty:

Dopasowanie buta i przyleganie do stopy

Palce powinny możliwie ściśle wypełniać czubek buta, a pięta nie może się w bucie ruszać, gdy staniesz na stopniu czubkiem buta. W tym kontekście zwróć uwagę na konstrukcję buta wspinaczkowego, która jest zupełnie inna niż w jakichkolwiek innych butach. Tylna część buta jest (bardzo) wypukła, „cofnięta” (w części modeli nawet bardzo mocno), a konstrukcja buta powoduje „dociskanie” stopy do czubka buta. Dzięki temu zwiększa się precyzja stawania na małych stopniach. Taka konstrukcja może sprawiać u Ciebie wrażenie, że są one zbyt małe, podczas gdy „w pięcie” będzie jeszcze sporo luzu, a tym samym buty będą za duże.

Nie da się dopasować butów na siedząco, ani tym bardziej zdalnie przez Internet, lecz wyłącznie w warunkach imitujących sytuację wspinaczkową. Jak to zrobić? Po założeniu i zapięciu obu butów stań na samych czubkach na małych stopniach na miniściance w sklepie lub na krawędzi schodów/progu i sprawdź, jak zachowują się buty, i co się dzieje ze stopą.

Odpowiedz sobie teraz na następujące pytania:

– Czy but przylega ściśle do stopy?

– Czy stopa nie przesuwa się w bucie, gdy zmieniasz stopnie i ułożenie czubka buta na stopniu?

– Czy nie ma luzu „w pięcie”?

– Czy krawędź cholewki nie uciska ścięgna Achillesa?

– Czy w konstrukcji butów nie ujawnił się jakiś szew lub łączenie powodujące bolesny ucisk / obcieranie?

Odpowiedzi na te pytania będą miały kluczowe znaczenie podczas podejmowania decyzji o zakupie nowych butów.

Wygoda

Musisz wiedzieć, że pojęcie „wygodne” w kontekście (nowych) butów wspinaczkowych nabiera innego wymiaru…, w pewnym sensie nawet „metafizycznego”… Nastaw się, że nie będziesz się w nich czuł(a) jak w domowych kapciach. Buty wspinaczkowe muszą dokładnie przylegać do stopy, ale nie mogą powodować takiego dyskomfortu i bólu, że chciał(a)byś natychmiast pozbyć się ich (ze łzami w oczach). W miarę upływu czasu stopa przyzwyczaja się do specyficznej konstrukcji butów. Poza tym but w pewnym stopniu się rozbija i dostosowuje do kształtu stopy. W tym kontekście musisz wiedzieć, że:

– buty wspinaczkowe rozbijają się bardziej na szerokość niż na długość,

– buty wykonane z naturalnej skóry zazwyczaj rozbijają się bardziej niż te wykonane z syntetyków,

– średnio buty mogą się rozbić o ok. 0,5 numeru, chociaż niektóre modele potrafią się rozbić nawet o 1,5 – 2 numery,

– buty układają się do stopy stosunkowo długo, 2 tygodnie a nawet 2 miesiące w zależności od modelu oraz intensywności użytkowania,

– buty oblane na czubku dużą ilością gumy będą rozciągać się w mniejszym stopniu,

– nowe buty, które przymierzasz w sklepie, zawsze będą bardziej twarde, sztywne oraz niewygodne niż buty, które są już używane od jakiegoś czasu i zdążyły dopasować się do stopy.

Co jeszcze należy wiedzieć przy wyborze pierwszych i kolejnych butów wspinaczkowych?

Kształt

O tym wspominałem już krótko powyżej. Warto jednak uzupełnić najważniejsze informacje dotyczące tego zagadnienia. Czołowi producenci butów wspinaczkowych starając się możliwie dobrze dopasować obuwie do anatomii ludzkiej stopy, biorą pod uwagę wiele szczegółów anatomicznych (m.in. ułożenie palców, różne kształty stopy, tęgość stopy i inne). W związku z tym stosują w procesie projektowania i produkcji kilka rodzajów kopyt. W butach wspinaczkowych kluczowe są różnice w wygięciu ich przedniej i tylnej części. Pod tym względem rozróżnia się buty symetryczne, asymetryczne i hiperasymetryczne (czyli ekstremalnie asymetryczne). Biorąc pod uwagę wygięcie przedniej części buta określa się jego agresywność. Im większe wygięcie, tym bardziej agresywny będzie dany model.

Buty symetryczne – Linia pomiędzy piętą a palcami jest (prawie) prosta. Ten rodzaj butów jest polecany początkującym wspinaczom.

Buty asymetryczne – Są one mocno wygięte w przedniej części, co zapewnia m.in. lepszą przyczepność i większą pewność stania na niewielkich stopieńkach, krawądkach czy też w dziurkach. Ten rodzaj butów jest dedykowany średniozaawansowanym oraz zaawansowanym wspinaczom.

Buty hiperasymetryczne – Dzięki ekstremalnemu wygięciu (ekstremalnej asymetrii) zapewniają precyzję na mikrostopieńkach i bardzo dobrze nadają się do wspinaczki w dużym przewieszeniu. Są one przeznaczone dla (bardzo) zaawansowanych, wyczynowych wspinaczy.

Rodzaj zapięcia

Buty wspinaczkowe mogą być sznurowane, na rzepy oraz tzw. baletki, czyli wsuwane.

Buty sznurowane – Najbardziej klasyczny i tradycyjny rodzaj wiązania. Zaletą jest możliwość dobrego dopasowania buta do stopy również w sytuacji, gdy zdarzy Ci się „przestrzelić” z rozmiarem (czyli kupisz nieco za duże buty), oraz gdy buty się już trochę rozbiją (być może w większym stopniu, niż się spodziewałeś). Wadą jest długi czas zakładania i zdejmowania. W skałkach na krótkich drogach nie będzie to miało dużego znaczenia. Jednakże na długich drogach wielowyciągowych i w górach, gdzie wielokrotne zdejmowanie i zakładanie butów jest koniecznością, może to się okazać dużym problemem.

Buty na rzepy – Bardzo popularne rozwiązanie mające nie bez powodu bardzo wielu zwolenników. Sam do nich należę. Posiada ono bardzo wiele zalet. Najważniejsze to: łatwość i szybkość zakładania oraz zdejmowania, możliwość dokładnego dopasowania do stopy oraz regulacji mocy zapięcia również w butach, które już się rozbiły. Trzeba tylko uważać, aby rzepy nie zapchały się brudem, włosami itp..

Baletki – Szybko się je zakłada i zdejmuje, jeśli jednak rozmiar będzie nieco za duży i/lub buty się z czasem rozciągną, to mogą gorzej przylegać do stopy. Ucierpią na tym precyzja i pewność stawania na małych stopieńkach.

Sztywność podeszwy i czubek buta

Modele z miękką podeszwą zapewniają lepsze „czucie” skały i bardzo dobrze sprawdzają się w rejonach, gdzie rodzaj skały oraz charakter wspinania wymagają częstego stawania na tarcie, gdyż brak jest ewidentnych wygodnych stopni. Takie buty wymagają jednakże silnej, dobrze wyćwiczonej stopy. Z kolei buty ze sztywniejszą podeszwą będą się dobrze sprawdzać na drogach wymagających stawania na niewielkich, czy wręcz mikroskopijnych krawądkach, kwarcach etc. Tak więc przy wyborze butów należy wziąć pod uwagę również rodzaj skały oraz charakter dróg w rejonie, w którym będą one używane.

Znaczenie ma również czubek buta. Jeśli planujesz wspinać się w skale z dużą ilością dziurek, np. na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, to zdecydowanie korzystniejszy będzie but z węższym, bardziej szpiczastym czubkiem. Czubek takiego buta będzie (lepiej) mieścił się w tych dziurkach zapewniając tym samym większą precyzję i pewność stania, niż but z szerokim zaokrąglonym czubkiem.

Na koniec

Jak widzisz, wybór właściwego modelu buta to spore wyzwanie. A bynajmniej nie udało nam się omówić wszystkich niuansów, jak chociażby rodzajów gumy, z której wykonana jest podeszwa buta…

Bardziej zaawansowani wspinacze mają po kilka par butów: do bulderingu, na krótkie ekstremalne drogi skałkowe, na drogi tarciowe, do wspinania w rysach, na drogi w dużym przewieszeniu, na długie drogi wielowyciągowe i górskie… Ty kupując swoje pierwsze buty nie wiesz jeszcze, w którym kierunku rozwinie się Twoja przygoda ze wspinaniem, i jakie będą Twoje wspinaczkowe upodobania. Tego dowiesz się, jak już przewspinasz ileś setek metrów w różnych rejonach, formacjach skalnych i stopniach trudności. Z tego względu musisz postarać się wybrać tak, aby Twoje pierwsze buty były możliwie wygodne, możliwie dobrze dopasowane i w miarę uniwersalne. Powyższe wskazówki ułatwią Ci to niełatwe zadanie. Wybieraj z oferty uznanych producentów, raczej spośród modeli dedykowanych dla początkujących, a więc w miarę uniwersalnych o niskiej asymetrii, które nie będą wyginać Twoich stóp w nienaturalny sposób. Do uznanych producentów butów wspinaczkowych należą w pierwszym rzędzie: La Sportiva, Five Ten (5.10), Scarpa, Evolv, Boreal, Rock Pillars, Ocun, Triop. Pamiętaj, że nie ma jednego najlepszego modelu buta. Najlepiej przymierz kilka modeli różnych producentów, porównaj i dopiero wtedy zdecyduj. Spróbuj uzyskać maksymalny komfort przy możliwie jak najlepszym dopasowaniu biorąc jednocześnie pod uwagę rodzaj skały i charakter dróg w rejonach, w których będziesz się wspinał(a).

I pół żartem, pół serio: o wygodzie w butach wspinaczkowych raczej się nie rozmawia 😉 W końcu nie wspinamy się dla przyjemności 😉

Kontakt z autorem: 💻 piotr.wspinanie@gmail.com, 📞 +48 602 677 547