Tytułem wstępu

Lina należy do tych elementów sprzętu wspinaczkowego, które kojarzą się ze wspinaniem nawet osobom nie mającym (jeszcze) nic wspólnego z tym sportem. I słusznie, ponieważ to właśnie lina ma zapewnić wspinaczowi bezpieczeństwo w razie odpadnięcia od ściany. Poza tym po zamocowanej linie można podejść do góry lub zjechać ze ściany. Sama lina nie stanowi jeszcze pełnego zabezpieczenia – w połączeniu z innymi elementami sprzętu wspinaczkowego tworzy ona system asekuracyjny zwany łańcuchem asekuracyjnym. Dzięki temu odpadnięcie wspinacza od ściany nie jest już dziś równoznaczne z tragedią jak to bywało w dawniejszych czasach, a loty podczas wspinaczki sportowej są na porządku dziennym.

Odrobina historii

W (pra)dawnych czasach liny wytwarzano z włókien naturalnych – sizalu lub manili. Miały one szereg wad, a przede wszystkim niezbyt dużą wytrzymałość, zwłaszcza w wypadku poważniejszych lotów. Ówcześni wspinacze nie bez powodu starali się więc z założenia wykluczyć możliwość odpadnięcia. Sytuacja zmieniła się po wynalezieniu i wdrożeniu do produkcji lin nylonowych (z włókien poliamidowych). Miało to miejsce w czasie II wojny światowej. Nowa technologia produkcji lin miała olbrzymi wpływ na rozwój wspinaczki. Margines bezpieczeństwa został znacznie przesunięty. Liny nylonowe były nie tylko bardziej wytrzymałe, ale również bardzo elastyczne. Dzięki temu powstrzymanie odpadnięcia nie było już równoznaczne z gwałtownym szarpnięciem mogącym spowodować dodatkowe obrażenia wspinacza (oprócz ryzyka zerwania liny). Lina rozciągała się pochłaniając energię. Dzięki temu siły działające na ciało wspinacza i punkty asekuracyjne podczas wyhamowywania lotu były mniejsze. Ale i te liny nie były wolne od wad – były stosunkowo sztywne, natomiast w niektórych wspinaczkowych sytuacjach (jak na ironię) zbyt elastyczne. Liny te, podobnie jak wcześniejsze liny z włókien naturalnych, miały strukturę kręconą, tzn. były produkowane z wielu cienkich skręconych razem włókien.

Współczesne liny

Liny używane obecnie posiadają zalety nylonu i nie mają wad lin kręconych. A wszystko to dzięki konstrukcji rdzeniowej. Współczesne liny wspinaczkowe składają się z rdzenia wykonanego ze splecionych ze sobą włókien poliamidowych, które są otoczone plecioną koszulką (oplotem) wykonaną również z takich włókien. Wyłącznie takie liny posiadają atest UIAA (Międzynarodowej Unii Organizacji Alpinistycznych), która ustala standardy dla sprzętu wspinaczkowego.

TYPY LIN

Liny statyczne i dynamiczne

W szeroko pojętym wspinaniu zastosowanie znajdują zarówno liny statyczne jak i dynamiczne. Te pierwsze są używane przede wszystkim przez grotołazów, używa się ich również do budowy parków linowych, tyrolek itp.. Podczas wspinaczki powierzchniowej (sztuczna ściana, skałki, góry) wykorzystuje się przede wszystkim liny dynamiczne. Wyjątkiem jest wspinaczka „na wędkę” na sztucznej ścianie i w skałkach, gdzie również często używa się lin statycznych. Są one bowiem bardziej odporne na zużycie oraz uszkodzenia mechaniczne. A wspinaczka na wędkę jest jedną z tych odmian działalności wspinaczkowej, które powodują największe zużycie liny. Oprócz tego liny statyczne w dużo mniejszym stopniu rozciągają się pod obciążeniem, co podczas wspinaczki na wędkę również jest korzystne zarówno z uwagi na bezpieczeństwo (odpadnięcie na pierwszych metrach długiej drogi), jak i z uwagi na wygodę (patentowanie trudnej drogi). Natomiast do wspinaczki z dolną asekuracją mogą być używane wyłącznie liny dynamiczne i to na nich skupimy się w niniejszym opracowaniu.

Wszystkie typy lin posiadają atest UIAA i różnią się wieloma parametrami, z których najważniejsze to: średnica, długość, ilość odpadnięć, siła uderzenia (Impact Force), wydłużenie statyczne, wydłużenie dynamiczne, poślizg oplotu oraz absorpcja wody (impregnacja). Te parametry omówimy dokładniej w artykule „Jak wybrać swoją (pierwszą) linę?”.

Liny dynamiczne dzielą się na liny pojedyncze i podwójne, z kolei wśród lin podwójnych wyróżnia się liny połówkowe i liny bliźniacze.

Liny pojedyncze

Zgodnie z nazwą tego typu lin używa się pojedynczo, czyli wspinacze do asekuracji, zjazdów itp. używają jednej żyły liny. Liny pojedyncze są przeznaczone przede wszystkim do wspinaczki na sztucznej ścianie oraz w rejonach skałkowych, gdzie przebieg dróg nie jest bardzo skomplikowany, a kruszyzna i ostre krawędzie są raczej zjawiskiem marginalnym. Postęp technologiczny umożliwia produkcję coraz cieńszych lin przy zachowaniu odpowiednich parametrów wytrzymałościowych. Obecnie średnica standardowych lin pojedynczych waha się pomiędzy 9,2mm a 10,5 mm, chociaż znajdziemy zarówno liny cieńsze dla „ekstremalistów”, jak i liny grubsze „z poprzedniej epoki”.

Do niedawna najczęściej używano lin o długości do 50 m. Obecnie w Polsce standardem stała się lina o długości 60 m, ponieważ stale rośnie liczba dróg, na których konieczne jest użycie liny o takiej długości. W wielu zagranicznych rejonach potrzebna jest natomiast dłuższa lina: 70-80m.

Liny połówkowe

Liny tego typu mają mniejszą średnicę, ok. 7,9-8,6 mm, chociaż są i cieńsze (np. Edelrid Skimmer 7,1mm). Używa się ich przede wszystkim do wspinaczki w górach i na drogach wielowyciągowych. Rzadziej w skałkach, przy czym wyjątkiem są drogi na własnej asekuracji (tradowe), zwłaszcza długie i/lub o skomplikowanym przebiegu, na których często uzasadnione jest użycie liny połówkowej. Jak sama nazwa wskazuje, lin połówkowych używa się parami jako część systemu dwużyłowego. Poszczególne żyły liny połówkowej można prowadzić osobno (dwutorowe prowadzenie liny) lub razem (jednotorowe prowadzenie liny). Pierwszy sposób daje wspinaczowi wiele korzyści, m.in. zapewnia większe bezpieczeństwo (np. w kruchym terenie zmniejszenie ryzyka uszkodzenia/przecięcia liny, w razie odpadnięcia na poszczególne punkty w łańcuchu asekuracyjnym działają mniejsze siły etc.) oraz wygodę (np. łatwiej uniknąć przesztywnienia liny). UWAGA: Nie używa się w ten sposób lin pojedynczych ani bliźniaczych! Lina połówkowa umożliwia również dwukrotnie dłuższe zjazdy niż lina pojedyncza.

Liny bliźniacze

Podobnie jak liny połówkowe, również liny bliźniacze używa się parami. Podstawowa różnica pomiędzy tymi dwoma typami lin polega na tym, że lin bliźniaczych nie wolno rozdzielać. Muszą one być prowadzone jednotorowo. Ich zaletą jest możliwość długich zjazdów (np. wielowyciągowe drogi sportowe), natomiast nie zwiększają one w zauważalnym stopniu bezpieczeństwa przede wszystkim z uwagi na to, że nie można prowadzić ich dwutorowo. Jeszcze niedawno jako zaletę lin bliźniaczych wymieniano niższą wagę, co dawało się uzyskać dzięki średnicy poniżej 8 mm (średnica lin bliźniaczych mieści się zazwyczaj w przedziale 7-8 mm). Jednakże przy obecnym stopniu zaawansowania technologicznego ma to coraz mniejsze znaczenie. Dostępnych jest bowiem coraz więcej modeli lin połówkowych o mniejszej średnicy niż dotychczas, oscylującej wokół 8 mm (np. Apus firmy Edelrid 7,9 mm czy też Black Diamond Dry 7,9 mm), a co za tym idzie ważących zauważalnie mniej niż dotychczasowe przeciętne liny połówkowe. Ekstremalnym przykładem jest model Skimmer firmy Edelrid o średnicy 7,1 mm. W tej sytuacji użycie lin bliźniaczych traci sens, gdyż chcąc oszczędzić na wadze można kupić linę połówkową ważącą mniej więcej tyle samo co lina bliźniacza, a w razie potrzeby mieć do dyspozycji wszystkie zalety liny połówkowej.

Większość lin połówkowych jest również dopuszczona do użytku jako liny bliźniacze.

3 w 1, czyli liny z trzema atestami

Od pewnego czasu producenci mają w swojej ofercie liny spełniające normy dla wszystkich trzech typów lin: pojedynczej, połówkowej i bliźniaczej. Na pierwszy rzut oka może to wyglądać na ciekawy kompromis, jednakże nieodparcie nasuwa się tutaj analogia do opon wielosezonowych: tych lin można używać w różnych warunkach i do różnego rodzaju działalności wspinaczkowej, jednakże klasyczne liny pojedyncze i połówkowe w wielu wypadkach mogą się okazać lepszym wyborem. Na pewno tego typu lin nie można polecić osobom początkującym do użytku jako liny pojedynczej. Niewielka średnica tych lin powoduje, że tarcie w przyrządzie asekuracyjnym jest bardzo małe i łatwo utracić kontrolę nad liną. Z tego względu lin tego typu w charakterze liny pojedynczej powinni używać wyłącznie doświadczeni wspinacze i to z zastosowaniem specjalnych, przeznaczonych do tego przyrządów asekuracyjnych (posiadających m.in. węższe otwory na linę dla zwiększenia tarcia etc.). Z kolei w porównaniu do liny połówkowej lina taka będzie zauważalnie cięższa, a przecież w górach chcielibyśmy jak najmniej dźwigać w plecaku… Jeśli jednak będziemy chcieli wspinać się tzw. „szybką trójką”, to lina o 3 atestach będzie bardzo korzystnym rozwiązaniem zwiększającym bezpieczeństwo partnerów idących na drugiego. To tylko kilka najprostszych przykładów. Podsumowując: Liny atestowane jako lina pojedyncza, połówkowa i bliźniacza są dedykowane przede wszystkim (bardziej) zaawansowanym użytkownikom.

Kontakt z autorem: 💻 piotr.wspinanie@gmail.com, 📞 +48 602 677 547